Powyższe pytanie, to konsekwencja pytań jakie słyszę w czasie prowadzonych przeze mnie szkoleń i treningów dla osób dorosłych : dlaczego dopiero teraz ? dlaczego tak późno ? (pytania w oryginale). Pojawiają się one zaraz potem, kiedy wyjaśniam działanie podstawowych mechanizmów kierujących zachowaniem człowieka. Konsekwencją refleksji jaka pojawia się u słuchaczy jest przekonanie, że gdyby wcześniej posiadali tę wiedzę, mogliby uniknąć wiele problemów i kłopotów, zarówno w zakresie własnych decyzji i wyborów, jak również w zakresie budowania relacji z innymi.
Zgadzam się ze stwierdzeniem, że człowiek jest nieodkrytą tajemnicą. Nie oznacza to jednak, że nic o nim nie wiemy. Dzięki zdobyczom medycyny wzrasta skuteczność leczenia chorych, a diagnostyka pozwala ustrzec się przed wieloma groźnymi chorobami. Często w mediach można usłyszeć o kolejnych jej osiągnięciach i to na etapie dopiero co zakończonych badań. Tymczasem wiedza o mechanizmach psychologicznych kierujących człowiekiem w jakiś dziwny, niezrozumiały dla mnie sposób pozostaje dostępna głównie w specjalistycznych wydawnictwach. A przecież często jest to wiedza, która rewolucjonizuje wręcz świadomość człowieka. Ma ona charakter przypominający odkrycie jakiego dokonał Kopernik.
Takim odkryciem jest chociażby fakt, że nasze myślenie, które wyróżnia nas od innych istot żywych, i którym tak się szczycimy, tak naprawdę jest na usługach nieświadomych mechanizmów. Zachwyceni własną inteligencją, tworzymy kolejne argumenty uzasadniające nasze przekonania, nie zdając sobie sprawy z tego, że nasza strategia myślenia ustalona jest poza naszą wolą. Twierdzimy, że robimy co chcemy, nie zdając sobie sprawy z tego, że to „chcenie” powstało poza naszą świadomością. I są to fakty potwierdzone naukowo, a kolejne badania potwierdzają te zależności.
„Wzrastająca liczba badań wskazuje, że proces odpowiedzialne za ludzkie zachowanie w znacznej mierze przebiegają w sposób automatyczny, a to, co sobie uświadamiamy, to jedynie efekt ich działania.” (dr Joanna Trzópek).
Jakie są konsekwencje braku powyższej wiedzy?
Wielokrotnie miałem okazję rozmawiać z osobami, u których w procesie wychowawczym ukształtowało się niskie poczucie własnej wartości. To przekonanie głęboko zakodowane w nieświadomości inicjowało proces myślowy na swój temat w dorosłym życiu. Im bardziej inteligentna była taka osoba, tym więcej potrafiła przedstawić argumentów potwierdzających przekonanie na swój temat. Zupełnie nieświadomie wpadała w pułapkę własnej inteligencji, nieustannie potwierdzając obraz własnej osoby. I nie miały tu znaczenia jej niekwestionowane osiągnięcia. Argumenty na ten temat ripostowane były natychmiast jej inteligentnymi kontrargumentami, które nieustannie i konsekwentnie mają wykazać „nie jestem O.K.” Konsekwencje takiej postawy to m.in. : unikanie nowych wyzwań, brak otwartości na zmiany, brak poczucia szczęścia i życiowej satysfakcji.
Nieznajomość wiedzy o mechanizmach kształtujących nasze myślenie jest przyczyną jeszcze innego, niekiedy bardzo niekorzystnego dla człowieka i jego otoczenia zjawiska.
Niektóre osoby są tak bardzo ufają swojemu myśleniu, że bezgranicznie wierzą, iż oddaje ono obiektywną rzeczywistość. Tu również dzięki wsparciu swojej inteligencji potwierdzają kolejnymi argumentami swoje przekonania, które ukształtowane zostały w wyniku wcześniejszych doświadczeń. W ten sposób to nie czas teraźniejszy, a przeszłość buduje obraz świata takiego człowieka. Jeżeli doświadczenia były bolesne, i dominował w nich lęk, to dzisiejszy świat będzie wyglądał dokładnie tak samo. Miałem okazję widzieć jak człowiek taki kolejnymi argumentami wykazywał, że dzisiejszy świat jest pełen zagrożeń. I głównie tak go postrzegał, co nie pozostało bez wpływu na jego decyzje i wybory.
Trudno przecenić negatywne konsekwencje braku wiedzy na temat podstawowych mechanizmów kształtujących zachowaniem człowieka. Mają one wymiar zarówno osobisty jak i społeczny. Dowodów na to jest aż nadto. Nie znam programów szkolnych w zakresie tych zagadnień. Mam jednak nadzieję, że już wkrótce reakcją moich słuchaczy i klientów coachingowych na zagadnienia o podstawowych mechanizmach kierujących człowiekiem będzie stwierdzenie: o tym już wiemy.